De kloof tussen arm en rijk

Verslag

Even kennismaken...

Aleid Brouwer, bijzonder hoogleraar aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen (RUG) en senior onderzoeker (CMO STAMM) is onze gastspreker. Danny Smit, gastheer deze avond, vertelt dat zij een indrukwekkende staat van dienst heeft. Zij vertelt deze avond over brede welvaart en kansenongelijkheid. Brouwer laat de bezoekers weten, dat zij haar leven een negen geeft, geen 10. Er moet iets te wensen blijven. Zij vraagt ook aan de bezoekers welk cijfer zij hun leven geven, dat zijn vooral achten en negens. De Drenten geven hun leven gemiddeld een 7,9, maar dat betekent niet dat iedereen volop van de welvaart profiteert. 

Brede welvaart 

Persoonlijk welzijn, gezondheid, veiligheid en geluk zijn net zo belangrijk als economische groei, maar veel moeilijker te meten. Brede welvaart gaat over tevredenheid met het eigen leven, aldus Brouwer. En dat lijkt In Drenthe wel goed te zitten, want de inwoners van Drenthe zijn met een 7,9 tevredener over hun eigen leven dan de gemiddelde Nederlander. En meten doen we, vertelt Aleid Brouwer, maar het is niet de oplossing voor alle problemen. Het hebben van inkomen is wel belangrijk om aan de basisbehoeften te kunnen voldoen. Wanneer het inkomen voldoende en stabiel is geeft dat meer zekerheid en minder stress. Ook de vergrijzing heeft grote impact, met name op de economie, wonen en zorg. De bevolking van Drenthe neemt de komende 30 jaar af. In 2017 waren er voor laatst meer jongeren dan ouderen in Drenthe. Brouwer vertelt ook dat veel mensen die wel werken niet tevreden zijn over het werk dat zij doen. Dat betekent dus vaak stress; niet tevreden, dan ook niet gelukkig of gezonder, aldus Brouwer. Achter de cijfers gaan schrijnende uitersten schuil van laaggeletterdheid en armoede die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Brouwer geeft aan dat het dan wel moeilijker wordt om de situatie te veranderen. Dan kijken we vooral naar de regio. Daar speelt het leven zich voor een belangrijk deel af. En de ene regio is de andere niet. Welzijn is dus een optelsom van individuele en plaatsgebonden kenmerken. Dan is maatwerk en langdurig investeren nodig, omdat de resultaten pas later zichtbaar worden. 

Vandaag werd in het nieuws gemeld dat de armoede in Nederland daalt. Maar dat betekent niet dat mensen meer te besteden hebben. Denk maar aan de energiekosten, als je in een slecht geïsoleerd huis woont, kan een koude winter je zomaar in de problemen brengen. 

Kansengelijkheid 

Om brede welvaart te realiseren moeten we zorgen voor kansengelijkheid of voor kansengelijkwaardigheid, zoals Brouwer het liever noemt. Ondersteuning bieden, betekent niet dat die kansen ook daadwerkelijk worden benut. Met een mooie illustratie laat Brouwer treffend zien wat kansenongelijkheid kan betekenen. Passende hulp en ondersteuning helpt om gelijkwaardigheid te garanderen waardoor de kinderen van haar illustratie alle drie van de voetbalwedstrijd kunnen genieten. 

Bestaanszekerheid 

Met de verkiezingen op komst is bestaanszekerheid een politieke prioriteit. De commissie Sociaal Minimum formuleert het als volgt: "Bestaanszekerheid gaat niet alleen over voldoende inkomen, maar ook over een goede gezondheid, betaalbare en duurzame huisvesting, werk dat loont, een adequate opleiding, gezonde sociale relaties en zinvol leven". Bestaanszekerheid draagt daarmee bij aan de brede welvaart van burgers. Maar de gemiddelden en het 'robotgezin' waar de overheid vanuit gaat, pakken in de praktijk niet altijd goed uit. Met een voorbeeld uit haar eigen gezin vertelt Brouwer waar het om gaat. Haar zoon had groeispurtjes, dus de nog nieuwe schoenen waren na een paar maanden alweer twee maten te klein! Financiële tegenvallers op kunnen vangen of iets geks doen zonder je te hoeven schamen, stelt mensen in staat om een waardig leven te leiden. Een ander voorbeeld noemt Brouwer de toeslagregelingen die gemeenten hebben om mensen te ondersteunen. Dat verschilt nogal per gemeente. Soms wel 300 euro! De regelingen zijn ingewikkeld en 85 % van de mensen die recht hebben op toeslagen maken er geen gebruik van. Dat heeft, volgens Brouwer, te maken met terugbetalingsangst of zelfs schaamte. Het eenvoudiger maken van toeslagregelingen en één loket voor de aanvragen helpt om de bestaanszekerheid te verbeteren. Hoe moeilijk kan het zijn om burgers te vertrouwen, want zo eenvoudig is het niet om ondersteuning aan te vragen, weet Brouwer. 

Er zijn meerdere oorzaken waardoor bestaanszekerheid onder druk komt te staan: 

• Maatschappelijk. Dat betreft structureel de vergrijzing en migratie, automatisering en digitalisering en economische ontwikkelingen. Tijdelijk zijn dat de financiële crisis, de coronacrisis en de energiecrisis 
• Persoonlijk. Levensloopgebeurtenissen, zoals geboorte, relatiebreuk, partner verlies of ziekte. Laag- en andersgeletterdheid Financiële en arbeidscompetenties 
• Beleidsmatig. Focus op arbeidsdeelname gaat ten koste van inkomensbescherming. Complexiteit van het sociaal minimum werkt het niet benutten van regelingen in de hand en beperkt participatie. Grote lokale verschillen in minimavoorzieningen. Frictie tussen lokale inkomensregels en landelijke belastingregels. 

Als bestaanszekerheid op orde is, garandeert het brede welvaart, nu, morgen en in 2050! 

Vragen 

Na de pauze is er ruimte om vragen te stellen en van gedachten te wisselen. Uit de vele grafieken die Brouwer tijdens haar presentatie liet zien, blijkt dat de verwachte afname van de bevolking tot 2050 nergens zo groot is als in Zuidoost-Drenthe. “Kunnen wij straks nog verzorgd worden?”, was daarom een vraag van een bezoeker. “Ik hoop het, maar het is duidelijk dat wij nog meer zelf moeten gaan doen”, aldus Brouwer. Opgeleide jongeren vertrekken naar elders, maar komen op latere leeftijd vaak ook terug. Elders wonen kan ook goed zijn, vindt Brouwer. “Hoe zit het met het rendement van aandelen versus indexering van lonen, is dat wel eerlijk?”, wil een bezoeker weten. De oorzaak ligt ten dele bij het beleidsmatig zoeken naar consensus en nee, werk wordt niet voldoende gewaardeerd. Veel mensen hebben daardoor recht op toeslagen en dat is ingewikkeld weten wij inmiddels. Dat heeft vooral met wantrouwen en vermeend misbruik te maken. Het is jammer, aldus Brouwer, dat het goede in mensen niet als uitgangspunt wordt gehanteerd. Sommige gemeenten weten met het vereenvoudigen van minimaregelingen voordeel te behalen. De Groningse gemeente Het Hogeland heeft voor minima vrij reizen in de daluren mogelijk gemaakt en dat blijkt op jaarbasis zelfs goedkoper dan een ingewikkelde regeling met speciale reisdagen voor minima. Sturen op brede welvaart gaat over later, dat is de bezoekers deze avond wel duidelijk geworden.

Foto's