De vloek van Big Tech

Door Peter van de Waerdt en Willem Bantema

De macht van en de schaduwzijden van de Big Techbedrijven zijn de laatste anderhalf jaar vrijwel dagelijks prominent in het nieuws. Zijn wij met zijn allen inmiddels digitale horigen van een handjevol Big Tech leenheren? En vormt Big Tech een fundamentele bedreiging van onze democratie? 

In dit Kenniscafé belichten Dr. Peter van de Waerdt van de Rijksuniversiteit Groningen en Dr. Willem Bantema van NHL Stenden Hogeschool dit vraagstuk vanuit verschillende gezichtspunten. De lezing van Van de Waerdt laat de keerzijde van onze nuttige alledaagse digitale diensten zien: de vloek van (markt)macht en afhankelijkheid van Big Tech. De lezing van Bantema biedt inzicht én handelingsperspectief – voor iedereen die begaan is met de toekomst van technologie en de kracht van lokale democratie.

Ons digitale ecosysteem: zegen én vloek 

Peter van de Waerdt plaatst de macht van Big Tech in een bredere context. Hij bespreekt hoe de dienstverlening van Big Tech een steeds grotere rol is gaan spelen in het alledaagse digitale leven, en hoe dat gebruikers wereldwijd sterk afhankelijk heeft gemaakt van een aantal grote spelers. Deze afhankelijkheid leidt er niet alleen toe dat privacy in het geding komt, maar dat Big Tech-bedrijven ook bepalend zijn geworden voor de informatie die wij te zien krijgen. Door alle gegevens van de gebruiker te analyseren kunnen bedrijven een goede inschatting maken van iemands politieke kleur, en hun advertenties of zoekresultaten daarop toespitsen. Ten slotte leggen platforms hun gebruikers allerlei regels op. Hoewel dat op zichzelf gezien heel normaal is, kunnen die regels wel belemmerd werken, en dan met name als er voor de gebruikers geen goede alternatieven zijn. 

Peter van de Waerdt is onderzoeker en docent IT-recht en mededingingsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij deed onderzoek naar de onderlinge relaties tussen de economische marktmacht van Big Tech-bedrijven en de bescherming van persoonsgegevens en promoveerde In 2024 op dit onderwerp met het boek Data is Power. 

Digitale macht en lokale kracht: democratie, AI en de rol van lokale overheden

In deze lezing behandelt Willem Bantema een van de urgentste vragen van onze tijd: hoe beïnvloeden grote technologiebedrijven zoals Google, Meta en Apple onze democratie – en wat betekent dit concreet voor gemeenten, burgers en lokale besluitvorming? Aan de hand van actuele voorbeelden en inzichten uit onderzoek wordt duidelijk hoe Big Tech publieke waarden uitholt, hoe generatieve AI kritisch denkvermogen bedreigt en hoe lokale overheden vaak afhankelijk zijn van digitale systemen die zij niet beheersen. 

Maar er is ook hoop. Van ethisch databeleid tot privacy-vriendelijke platforms, en van buurtplatformen tot Europese regelgeving. Wat kunnen lokale bestuurders doen? En wat kunnen burgers zélf doen om de digitale democratie terug te claimen? Deze lezing biedt inzicht én handelingsperspectief – voor iedereen die begaan is met de toekomst van technologie en de kracht van lokale democratie. 

Willem Bantema is lector Bestuur en Veiligheid in een Digitaliserende Samenleving aan de Thorbecke Academie van hogeschool NHL Stenden. Zijn expertise ligt op het snijvlak van bestuurlijke handhaving en digitalisering. Hij onderzoekt hoe overheden effectief kunnen inspelen op digitale veiligheidsvraagstukken en werkt samen met gemeenten aan onder andere interventies tegen online ordeverstoringen.