De toekomst van de wereldvoedselvoorziening

Verslag

Ook in 2050 is er genoeg te eten voor iedereen

Als u de keuze had tussen een kilo tomatenzaad of een kilo goud, wat zou u kiezen? Een kilo tomatenzaad is twee keer zoveel waard als een kilo goud! Dat heeft alles te maken met de veredelingstechnieken van de kennisintensieve Nederlandse landbouw en met de enorme productie van tomaten die je met die kilo zaad kunt realiseren.

Het is slechts een van de vele weetjes die Prof. dr. Ir. Rudy Rabbinge als broodkruimels uitstrooit voor zijn gehoor van het Kenniscafé Emmen. Rabbinge is emeritus professor aan Wageningen University & Research. Met Rabbinge heeft het Kenniscafé een internationale hot shot aan de tap zitten. Hij adviseerde onder meer de Verenigde Naties en was een van de auteurs van het adviesrapport Realizing the promise and potential of African agriculture. Wie het geluk had Rabbinge de hand te drukken, bevindt zich nu op één hand shake van de wereldleiders.

De avond met Rabbinge is de tegenpool van de voorgaande avond met Maarten van Rossum. Een hoorcollege in razend tempo waar de toehoorders mentaal buiten adem raken, tegenover een badinerend kenniscabaret. Een overvloed aan dia’s bij de een, tegenover een badinerende monoloog zonder enige visuele ondersteuning bij de ander. Beide avonden hebben hun eigen bekoring. Het betoog van Rabbinge was in ieder geval leerzaam, verrassend en inspirerend.

‘Food for all’ staat op Rabbinges tweede dia. Dat is de centrale vraag die hij deze avond beantwoordt. Als de aarde in 2050 bevolkt wordt door elf miljard mensen, is er dan nog genoeg te eten voor iedereen? Voor degenen die haast hebben en de rest van het verhaal willen overslaan, het antwoord is een volmondig ja. Mits wij met zijn allen de goede politieke keuzes maken. En dan kan die verhoging van de voedselproductie zelfs plaatsvinden met minder milieubelasting voor moeder aarde.

Voedselproductie stijgt sneller dan wereldbevolking

Rabbinge plaatst de landbouw eerst in historisch perspectief. Hij laat zien dat sinds de tijd van de jagers en verzamelaars de voedselproductie altijd minstens zo snel is gegroeid als de wereldbevolking.

Vervolgens behandelt hij de megatrends in de landbouw: voedselgezondheid, ketenintegratie, industrialisering van de landbouw, productiviteitsverhoging, verbreding van de doeleinden (landschapsbeheer bijvoorbeeld) en bio-based economy. Een voorbeeld van die productiviteitverhoging: in de middeleeuwen leverde een hectare 800 kilo graan op. 200 kilo werd gebruikt als zaaigoed voor het volgende jaar, 300 kilo werd vermalen voor het dagelijks brood en van de resterende 300 kilo werd bier gemaakt – het eten was zout en het drinkwater van slechte kwaliteit. Nu oogsten boeren 9000 kilo tarwe van een hectare!

Daarna schotelt Rabbinge het publiek de mondiale uitdagingen voor : wij moeten de voedselzekerheid verder verhogen, rekening houden met de klimaatverandering, de planeet niet verder uitputten, oog hebben voor gezond voedsel en inzetten op de bio-based economy. Rabbinge toont aan dat aantal doden door honger de afgelopen decennia spectaculair gedaald is. Obesitas is wereldwijd een groter probleem dan honger. Een van de vele kaartjes laat zien dat in Nederland de Noordelingen het meeste overgewicht hebben en dat de meeste ‘gewichtige’ mensen van het Noorden in Zuidoost-Drenthe wonen.

Zes vierkante meter nederwiet

Van de mondiale uitdagingen stapt de professor over op het perspectief van Europese voedselsystemen. Binnen Europa moeten wij circulair gaan denken: de keten van grond tot mond moet rond gemaakt worden. De Europese landbouwsector moet de nadruk leggen op gewassen die de minste oppervlakte in beslag nemen en de grootste toegevoegde waarde hebben, zoals bloemen en farmaceutische producten. Met twee vierkante meter kun je alle Nederlanders wekelijks voorzien van tien rozen. Met zes vierkante meter nederwiet kun je heel Nederland regelmatig een al dan niet medicinale joint aanbieden. Als je vegetarisch eet, heb je aan honderd vierkante meter genoeg, maar voor een vleesdieet heb je tien keer zo veel grond nodig.

Koolzaak verbouwen voor diesel in je tank is een domme keuze, zo maakt Rabbinge duidelijk. En niet alleen omdat je daar veel landbouwgrond voor nodig hebt. Hoezo biodiesel? Hoezo windenergie? Wij beschikken met de zon over een gratis en veilige kerncentrale, die de hele wereld tot in de eeuwigheid van energie kan voorzien.

Nederland tweede landbouwexportland ter wereld

De professor zoomt nog verder in, nu op het economisch perspectief van de Nederlandse agrisector. Het is een ode aan de Nederlandse landbouw. Na de VS zijn wij de grootste agrarische exporteur ter wereld. Het succes van de Nederlandse landbouw wordt verklaard door de gouden driehoek van publiek-private samenwerking: wetenschappelijk onderzoek, politiek beleid en samenwerking met industrie en maatschappij. Op nationaal niveau pleit Rabbinge voor herkoppeling van plantaardige en dierlijke productie (als remedie tegen onder meer mestoverschotten) en voor ontkoppeling van de puur bedrijfsmatige landbouw. Het moet er ook een beetje vrolijk uitzien.

De conclusie van Rabbinge is even optimistisch als zijn wetenschappelijk onderbouwde betoog. Wij kunnen de toenemende bevolking moeiteloos blijven voeden en dat kan zelfs met een mindere belasting voor moeder aarde. Het veronderstelt wel het besef dat wij met zijn allen één aarde moeten delen.