De evolutie van de financiële wereld

Verslag

Bitcoins, cryptomunten en blockchain – een ingewikkelde wereld waarover veel bezoekers wel wat meer wilden weten. In de volle kantine van NHL Stenden Hogeschool zaten relatief veel bezoekers die voor het eerst een bijeenkomst van het Kenniscafé bezochten en speciaal voor dit onderwerp waren gekomen.

Adri Wischman, architect van de Energieknip

De spreker is Adri Wischman, docent Blockchain bij NHL Stenden Hogeschool, die een minor (bijvak) op dit vlak aanbiedt. Wischman weet waar hij het over heeft: hij heeft dertig jaar in de financiële wereld gewerkt, is medeoprichter van het Blockchainlab Drenthe (www.bcld.nl) en is de architect achter de Energieknip van de Gemeente Emmen. Met die energieknip konden inwoners een QR-code scannen en vervolgens met hun telefoon bijvoorbeeld tochtstrips of LED-lampen kopen bij winkels in Emmen. Ook de energieknip werkt dankzij blockchain.

Van ruilhandel tot cryptomunt

Maar alvorens een “mini-mini-college” blockchain te verzorgen, gaat Wischman voor de pauze eerst in op de kenmerken en de ontwikkeling van het geld. Hij schetst de ontwikkeling van ruilhandel in de oertijd, via munten van edelmetaal, muntgeld, papiergeld, ‘plastic geld’ (betaalpassen en credit cards), giraal en digitaal geld tot cryptomunten. We spreken weliswaar over cryptomunten, maar het zijn minder dan ooit munten, het is puur digitaal en virtueel geld. Het verschil met het inmiddels volledig ingeburgerde digitale betalen via pasjes en internetbankieren is dat betalingen met cryptogeld zonder tussenkomst van een bank plaatsvinden. Een beetje terug naar de oertijd, zeg maar. In Polynesië, op het eiland Yap, maakten de inwoners al eeuwenlang gebruik van een systeem met in het landschap opgestelde stenen met een gat in het midden, die net als cryptomunten een bepaalde waarde vertegenwoordigden en aan een persoon of familie verbonden waren en op basis waarvan handelstransacties uitgevoerd werden.

Betalen met een post-it

Wischman leert ons dat je met toestemming van de Nederlandse bank je eigen geld mag maken. Geld heeft van zichzelf geen intrinsieke waarde. Het is een ruilmiddel, een spaarmiddel of een rekeneenheid. De spreker geeft een mooi voorbeeld van de Italiaanse gewoonte van een ‘caffè sospeso’, een traditie in de koffiebars van Napels, waar de bezoeker twee koffie betaalt, maar slechts één opdrinkt. Voor het andere kopje komt er een post-it op een bord te hangen, waarmee iemand die slecht bij kas is ook een koffie kan bestellen en betalen. De post-it is geld geworden. 

Bitcoin: de stoommachine onder de cryptomunten

Na de pauze gaat de spreker nader in op de cryptomunten en de technologie daarachter. We leren dat er naast de bitcoin inmiddels tientallen andere cryptomunten zijn. Wischman noemt de bitcoin 'de stoommachine' van deze digitale financiële revolutie. De bitcoin is bepaald niet duurzaam.  Om veilig betalingsverkeer mogelijk te maken moeten de computers op de achtergrond heel veel rekenen. Eén transactie vergt daardoor net zoveel stroom als een gemiddeld huishouden in tweeëneenhalve dag verbruikt.

Cryptomunten zijn alleen mogelijk dankzij blockchain, maar met blockchain kun je veel meer doen dan alleen betalen met  cryptomunten. De energieknip van Emmen is daar een mooi voorbeeld van. Niet zonder trots vertelt Wischman dat het project internationale aandacht heeft getrokken, tot in China toe. 

Geheimtaal van de cryptomunt

De bitcoin, de eerste cryptomunt, dateert alweer uit 2008. Maar het begin is met mysteries omgeven. De munt zou bedacht zijn door de Japanner Sakoshi Nakamoto, maar die is tot op de dag van vandaag anoniem gebleven. Hij heeft in ieder geval nog nooit met zijn eigen munt betaald, want dan zou zijn identiteit te achterhalen zijn. Het systeem van cryptomunten kan namelijk alleen bestaan doordat iedereen iedereen kan controleren: het is volledig transparant. Daardoor is het bankgeheim ver te zoeken en is het niet een privacyvriendelijk betaalmiddel. Maar daarmee is ook de mythe ontkracht dat de bitcoin iets voor criminelen zou zijn. Al zouden criminelen geen criminelen zijn als ze hiervoor ook geen truc hadden bedacht. Dan stoppen ze de transacties in een zogenaamde tumbler, om er daarna een willekeurige transactie, met dezelfde waarde, uit te halen.

Drs. Blockchain

De docent van NHL Stenden houdt een tamelijk laagdrempelig verhaal. De bezoekers zullen aan het einde van de avond geen 'Drs. Blockchain' zijn, maar de werking van de cryptomunten wel in grote lijnen begrijpen, zo belooft hij. Dat klopt wel zo’n beetje, hoewel het nog niet zo makkelijk is om het dan weer aan anderen uit te leggen. Maar ja, wij dan ook geen Drs. Blockchain. De spreker zelf mist overigens ook die academische titel.

De exacte werking van de cryptomunten blijft voor veel bezoekers nog enigszins in nevelen gehuld. Maar het basisprincipe is helder. De bezitters van een of meer bitcoins (om ons tot de meest bekende cryptomunt te beperken) vormen samen een netwerk. De betalingen van de een aan de ander worden vastgelegd in een ’blok’. Al die blokken samen vormen een keten: blockchain. Alle bezitters van bitcoins hebben inzicht in de hele keten. Elk blok bevat informatie, met name over de waarde van de transactie. Voor ieder blok wordt een unieke hash (sleutel) gegenereerd. Die hash is eenrichtingsverkeer: de hash leidt altijd tot de transactie, maar uit de hash kun je in omgekeerde richting nooit de transactie herleiden. Om toegang te krijgen tot de transactie heb je een nonce nodig, wat staat voor ‘number used only once’.

Net zoals je goud kunt delven, kun je ook nieuwe ‘hashes’ ontdekken. Dat noemen ze daarom met een Engels woord ‘minen’. Het vinden van een nieuwe hash, waarvoor heel veel computers wereldwijd miljoenen uren moeten rekenen, levert een 6¼ bitcoin op.

Heeft iemand mijn private key gezien?

Bitcoins zijn riskanter dan gewoon geld. Allereerst omdat de waarde erg fluctueert. Het zijn dan ook vooral speculanten die ‘in bitcoins gaan’. Op deze avond was de bitcoin $17.340,85 waard. Verder heb je een private key (persoonlijke code) nodig om toegang tot je bitcoins te krijgen. Als je die kwijt bent, ben je ook je bitcoins kwijt. Ook na het overlijden van de eigenaar blijven de bitcoins in de cloud als de eigenaar niet heeft laten weten waar hij zijn private key heeft opgeslagen.

Uit de vele vragen na afloop bleek dat de spreker niet in de ruimte had zitten praten. Hoe het zat met de dekking van de bitcoin, wilde een mevrouw weten. Stond daar goud of andere waarde tegenover? Nee, die dekking is er niet, net zo min als die er voor ons gewone geld is, zo legde de spreker uit. De gouden standaard is al heel lang verleden tijd. Van al het geld dat de banken op hun rekeningen hebben, kunnen ze nog geen 5% uitkeren als wij daar allemaal tegelijkertijd om zouden vragen.

De vraag hoeveel bezoekers zelf ook in de bitcoin (of in andere cryptomunten) zaten, bleef onbeantwoord.

Foto's