Verslag
Eén ding werd op deze avond over dialect en meertaligheid overduidelijk: het spreken over taal en dialect gaat vaak gepaard met vooroordelen. Jan Germs, de directeur van het Huus van de Taol, toonde haarfijn aan hoe onterecht de uitdrukking Algemeen Beschaafd Nederlands is en hoe absurd het is om een taal te associëren met achterlijkheid.
Germs liet in een boeiend en humoristisch betoog zien dat het Drents trots mag zijn op zijn papieren. Het Drents is een van de varianten van het Nedersaksisch, een West-Germaanse taal die niet alleen gesproken wordt in Noord- en Oost-Nederland, maar ook over de grens, tot aan Polen toe. In de glorietijd van de Hanzesteden was het de lingua franca in dit gebied. Het Nedersaksisch had al een (gedeeltelijke) Bijbelvertaling (de Heliand uit 1477) ver voordat de Statenbijbel gepubliceerd werd. En de woordenschat van het Drents is rijk en beeldend. Dat vocabulaire verschilt echter binnen Drenthe ook weer van streek tot streek. Hier zegt men ‘tweiduuster’ voor schemering, daar ‘tweilocht’ (vergelijk het Engelse twilight). De eerste lettergreep heeft etymologisch niks met twee te maken, maar alles met twijfel, zo legt Germs uit.
Taalonderzoeker Joana Duarte van NHL Stenden Hogeschool brengt andere vooroordelen aan het licht. Wij blijken allemaal een soort mentaal ranglijstje in ons hoofd te hebben. Bovenaan staan Grieks en Latijn, op de voet gevolgd door de standaardtalen, zoals ons zogenaamde ABN. Helemaal onderaan staan de streektalen en de talen van immigranten. Onzin natuurlijk, alsof de verbindingen in onze hersenen het verschil zouden maken tussen de ene taal en de andere. Taalwetenschappelijk gezien is er geen enkel verschil tussen het Oud-Grieks en het Drents, zo had Jan Germs professor Paardekoper al aangehaald. Meertaligheid is bovendien goed voor ons, zo toont Duarte op grond van ook eigen wetenschappelijk onderzoek aan. Meertaligheid bevordert de leerprestaties. Hoe meer talen je kent, hoe makkelijker je er eentje bij leert. En een positieve houding ten opzichte van je moerstaal (of het nu Drents of Arabisch is) komt je zelfvertrouwen en je ontwikkeling ten goede. En – goed bericht voor de hard core bezoekers van het Kenniscafé – als je meertalig bent ga je later dementeren!
Isa Zwart, de 17-jarige lokale ‘singer songwriter’, die met het nummer Mamma see in 2017 het Drents Liedtiesfestival won, en begin 2018 de Cultuurprijs van de Gemeente Emmen in de wacht sleepte, luisterde de bijeenkomst op met prachtige ‘liedties’. Eigen nummers, zoals Ik ben een dreumer, maar ook covers van Daniël Lohues. Zij illustreerde onbedoeld de problematiek van de streektaal. De Emmense zingt in het Drents, maar is door haar eigen (Drentse) ouders in het Nederlands opgevoed.
Wat is zo bezien de toekomst van het Drents? Wereldwijd worden meer dan 6000 talen gesproken, maar er sterft iedere twee weken een taal uit. Zullen streektalen als het Drents overleven? Daar is in ieder geval ‘acquisititon planning’ voor nodig, zo legt Joana Duarte uit. Bijvoorbeeld door op de basisschool ook de streektaal te onderwijzen. Het project ‘Versterking Drents en Duits in het onderwijs’ waarvan het Huus van de Taol en NHL Stenden Hogeschool de trekkers zijn, moet in dat kader worden gezien.
Misschien kunnen wij voor de toekomst van het Drents hoop putten uit de revival van het platduuts in een wereldstad als Hamburg. Of uit het publiek op deze avond, dat duidelijk jonger was dan gemiddeld. Het zal in ieder geval niet liggen aan de sprekers op deze avond. En zeker niet aan de avondvoorzitter, burgemeester Eric van Oosterhout. Hij praatte de avond met passie en humor aan elkaar en vertelde hoe zijn leven met taal en streektaal verweven is. Toen Joana Duarte de zaal de stelling voorlegde of het onderwijs in de streektaal op de basisschool verplicht moest worden, ging de vinger van de burgemeester omhoog.
Foto's
