Plastics in de Circulaire Economie

Verslag

Plastic is mooi en handig, maar je zit er voor eeuwig mee opgescheept. Hoe geven wij onze alom tegenwoordige plastic producten een plek in de circulaire economie? Met andere woorden: hoe lossen wij het plasticafvalprobleem op? Dat is de vraag die vanavond centraal staat en het is ook het onderzoeksthema van de beide hoofdsprekers, Dr. Vincent Voet, lector bij NHL Stenden Hogeschool, en Prof. Dr. Katja Loos van de Rijksuniversiteit Groningen. Loos is een gelauwerd onderzoeker. Ze werd voor haar onderzoek benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en was in 2021 de IUPAC Distinguished Women in Chemistry. 

Universiteit van het Noorden

Voet en Loos werken nauw samen in de nieuwe Universiteit van Noorden, een samenwerkingsverband van vijf Noordelijke kennisinstellingen. De presentatie van die Universiteit van het Noorden is dan ook het tweede hoofdthema van de avond. Wat het onderzoek naar kunststof betreft, krijgt de samenwerking gestalte in de Hybride onderzoeksgroep Biopolymer& Recycling Innovations (HyBRIt). De onderzoeksresultaten van deze samenwerking spreken boekdelen en in de voormalige busremise schuin tegenover de campus van NHL Stenden wacht ook een nieuw fysiek onderkomen in wat de Greenwise Campus gaat heten. Door die samenwerking wordt een ‘doorlopende leertrein’ gerealiseerd, van mbo (Drenthe College) via hbo (NHL Stenden) tot promotieonderzoek aan de universiteit (RUG). Dat is van belang om elk talent voor de chemiesector in Noord-Nederland te behouden, zo benadrukt Loos. Na de pauze zullen drie van die promovendi hun onderzoek presenteren. 

Geschiedenis plastic gaat terug tot de Maya's

Maar eerst schetst Vincent Voet de geschiedenis van plastic. En die gaat verrassend genoeg terug tot de Maya’s, 3000 jaar geleden. Blijkens bewaarde afbeeldingen speelden de Maya’s toen het spel ‘pok a tok, met een bal van natuurlijk rubber. En qua molecuulstructuur loopt er een rechte lijn tussen de rubberen bal van de Maya’s en de moderne kunststoffen. De geschiedenis van het plastic loopt van de (her)ontdekking van rubber en de uitvinding van viscose (van het schuursponsje) in de 19e eeuw, via de uitvinding van bakeliet (door de Belg Leo Bakeland in 1907), PVC (in 1912 al) tot polypropyleen, de laatste loot aan de kunststofstam uit 1954. 

Planet Polymer

Het is overduidelijk: wij leven in het Kunststoftijdperk. Of zoals Voet het uitdrukt: wij leven op Planet Polymer. Meer dan de helft van alle plastic is na het jaar 2000 geproduceerd. Van de meer dan 390 miljoen ton plastic die in 2021 geproduceerd werd (bedenk dat het een licht product is!) was slechts 9,8 % circulair, dat wil zeggen gerecycled of bio-based. De uitdaging is dus duidelijk: wij hebben nog 90% te gaan. En dat is bittere noodzaak, zeker voor het rijke Nederland. Wanneer iedereen zou leven zoals wij, zou de mensheid 3,6 aardes nodig hebben. De onderzoekers uit de school van Voet en Loos denken niet dat de oplossing ligt in ‘no more plastics’. Plastic brengt ook heel veel goeds: komkommers verpakt in plastic zijn vijf keer zo lang houdbaar, bij de productie van plastic flessen komen veel minder emissies vrij dan bij glazen flessen, en het gebruik van koolstofvezel-versterkte polymeren in de carrosserie van auto’s verlaagt de milieu-impact.

Van lineair naar circulair

Wij moeten er daarom voor zorgen dat het gebruik van plastic van lineair naar circulair gaat. Dat kan op drie manieren: 

• Circulaire productontwikkeling (redesign en reduce): minder gebruiken en slimmer ontwerpen. -
• Recycling van kunststoffen (repair en recycle): niet weggooien maar repareren en hergebruiken. 
• Ontwikkeling van biopolymeren (renewable): de meest spannende manier – plastic maken uit landbouwgewassen. 

Enzymen die plastic eten

Het vernieuwende onderzoek van de onderzoeksgroep HyBRIt is een feestje voor onderwijs, bedrijfsleven en de regio. Voet heeft het over Dancing with the Stars. Drie van die sterren, jonge onderzoekers die aan een PhD (promotie) werken, sluiten de avond af. Corniek vertelt over zijn onderzoek waarin hij de bioafbreekbaarheid van polymeren probeert sturen. Joël vertelt over magische enzymen die plastics opeten. En Jarno krijgt de lachers op zijn hand met zijn presentatie over chemisch recyclen. De conclusie van de avond is overduidelijk: toegepast onderzoek (door de hogeschool) en fundamenteel onderzoek (op de universiteit) kunnen niet zonder elkaar. Wat bij de bezoekers blijft hangen is het optimisme over de oplossing van afvalprobleem en de trots op het onderzoek dat in Emmen en Groningen wordt verricht.  

Foto's